Yayın ve Çekim Formatları

FPS (Frame Per Second - Saniye Başına Düşen Kare Sayısı)

Bilmemiz gereken 2 farklı FPS türü var. Bunlar elektrik şebekelerine göre uygulanıyor şöyle ki özellikle Amerika kıtasında ilk elektrik şebekeleri yaygınlaşırken Amerika kıtası saniyede 60 atım gönderen elektrik türüne geçiyor buna da biz 60 hertz elektrik diyoruz yani onların elektriği saniyede 60 kere elektrik akımı gönderiyor. Ama Avrupa diyor ki 50 olsun ağzı düz olsun. Avrupa'da 50 hertz elektrik akımı modeline geçiyor. Amerika dışında Türkiye'nin de içinde bulunduğu dünyanın çok büyük bir kısmı PAL şeklini kullanıyor. Bu da bizim çekimlerimizi 25 kare yapmamız gerektiği anlamına geliyor 25 veya katları televizyon kanalları hep 25 üzerinden yayın veriyor. Aynı şekilde avrupa'daki yayın organlarının tamamı 25 kare üzerinden yayın yapıyor. O yüzden bizim de bir içeriği çekerken 25 çekmemiz gerekiyor Amerika'da yaşayanlar ve Amerika'da yayın yapanlar için bunun standardı 30.

Mecralara Göre FPS Oranları

Sinemada gösterilen filmler 24 kare bandında çekiliyor. Çünkü sinema projektörleri 24 kare üzerinden yayın yapıyor. Televizyon Dizilerimizi ve İnternet Dizilerimizi 25 kare bandına çekiyoruz. Çünkü televizyon kanalları 25 kare bandında yayın yapıyorlar. Bunun yanı sıra Youtube videosu çekmek isteyenler için de Türkiye'de çektiğinizi varsayarak yine 25 kare üzerinden çekmeniz gerekiyor.

Çekim Ekipmanlarının FPS Ayarları

Özellikle Youtube'a program çekenlerin çoğunun telefon kullandığını varsayaraktan telefonlar da genelde 30 kare çekmeye standart ayarlanarak geliyor. Bu onlar için bir dezavantaj yaratıyor. Onun için de ücretsiz video çekim programları var. Örneğin Filmic Pro, Kısmen Ücretsiz olan Protake gibi uygulamaların yanı sıra ücretli olan veya saydığım uygulamaların Pro versiyonlarında video çekimi için ihtiyaç duyacağınız her şeyi bulacaksınız. Onları kullanarak 30 kare yerine 25 kare çekebilirsiniz. Bu FPS seçimleri profesyonel video kameralar için istediğiniz her değere ayarlanabiliyor. 24 25 ya da 30 çekmek zorunda değilsiniz, ara değerleri de ayarlayabiliyorsunuz. Onu kullananlar ne yapması gerektiğini çok iyi biliyor. Giriş seviye makinalarda bizim kamera gibi, 2 farklı menü tipine sahip.

PAL ve NTSC seçimi yapılabilen modeller var.

Eğer bu seçeneği makinayı yeni aldığınızda PAL olarak değiştirmezseniz, genelde NTSC ayarlı olarak gelir ve o zamanda bütün çekimleri 30 üzerinden yapar. Bir de bizim kamera gibi bu seçeneklerin tamamının listelendiği kameralar var.

Onlarda da yine 25 ve katları üzerinden çekim yapmanız gerekiyor.

Film&Video En-Boy Oranları

16x9 aslında televizyon formatı yani başka bir değişle 1,78:1 oranı. Şu an televizyon dışında pek kullanan yok. Bir de kameralar 16x9 endeksli geliyor.

Sinemaskop 2,39:1 olarak geçiyor.

Ama bunu 2,35:1 yapanlar var.

2,40:1 yapanlar var.

Hatta 2,45:1 yapan filmler bile var.

İnternet sitelerinde gördüğünüz 576 ya da 724 gibi ara değerler bu sinemaskop çekiminden kaynaklanıyor. Sondaki piksel değeri değişiyor o yüzden o ara seçenekleri görüyorsunuz. Bazı alternatif seçenekler de var. Mesela Amerikan Standartlarına göre DCI etiketiyle kameralarda gelen 17x9 ölçeği var. 1920x1080 değilde 2048x1080.

Bu ölçekleri yayın mecrasına göre belirlemeniz gerektiği gibi, aynı zamanda bu konuda çok özgürsünüz. İstediğiniz her ölçeği kullanabilirsiniz. Şu an güncel çıkan 1:1 yani kare.

4:3 ölçekli

veya 3:2 ölçekli sinema filmleri var.

Aynı zamanda 16x9 ölçekli sinema filmleri de var.

Nerede göstereceksiniz? Yayınlanan görüntüde önemli olan sizin için neresi? Yani manzaralarla dolu bir içerik çekiyorsanız o zaman sinemaskop çekmekte fayda var. Fakat fazla mekan önemli değil diyaloglara önem veririm diyorsan kare formatta bile içeriğinizi çekebilirsiniz. Biz normalde Youtube videolarımızı 2:1 ölçeğinde yayınlıyoruz. Bu da 4k için 3840x1920’ye denk geliyor.

Bazen daha da abartıyoruz, daha ince uzun hale getiriyoruz.

Kısa Filmlerimizinde çoğunu tamamen sinemaskop şekilde yayınladık.

Bkz. Kısa Filmler

2:1 oranını bu kadar çok kullanmamızın sebebi aslında ikiye bir oranı hesaplaması daha kolay olan bir oran yani yatayda 3840 yaptıysan dikeyde de onun yarısı yapıyorsun 1920 ya da daha basit düşünürsek yatayda 4.000 yapıyorsun yukarı doğru 2.000 yapıyorsun hesaplaması daha kolay. Aynı zamanda da Youtube videolarını genelde insanlar telefondan izliyor. Yeni çıkan telefonların çok büyük bir kısmı da 18x9 ya da daha ince uzun ekran kullanıyor. Mesela benim telefonum 2400x1080 bu da sinemaskop ölçeğine çok yakın demek. Bundan önceki telefonumda 2160x1080 ölçeğindeydi.

Hızlandırılmış Çekim Modu (Halk Ağzıyla: Slowmotion)

Hızlı çekim olayı. Aslında yüksek FPS çekim demek. Buna “hızlandırılmış” denir, normalde. Çünkü olması gerekenden daha fazla kare çekiyorsunuz. Başka bir deyişle 1 saniyeye daha fazlasını sığdırıyorsunuz. Sonrasında Kurgu esnasında yaptığınız işlemin ismi slowmotion yani yavaşlatmak. Bütün kameralarında Türkçe Menülerinde hızlandırılmış olarak görünür. Çünkü doğru çevirisi bu. Ama herkes buna Slowmotion diyor. Yayın kare hızlarından bahsettik. Bu kare hızlarından daha yüksek kare hızlarına çıkınca bazı sorunlar olmaya başlıyor. Mesela yüksek kare çekim yapmak istediğiniz zaman, bir görüntüyü 2 kat yavaşlatacaksanız 50 karede ya da 4 kat yavaşlatacaksanız 100 karede çekebilirsiniz. Ama bu görüntüyü yavaşlatmadan kullanacak olduğunuzda sorunlar çıkmaya başlıyor. 25 karede 1/25 enstantane kullanırsınız. Bir sonraki videoda enstantane’yi daha detaylı anlatacağız. Örneklerini de göstereceğiz. Kare sayısı kadar enstantane açmanız gerekir. 100 karede çekim yaparken enstantane 1/100 olmalı. 1/100 olduğu zaman siz bu görüntüyü ağır çekim yapmak zorunda kalıyorsunuz. Ağır çekim yapmazsanız bir önceki videoda konuştuğumuz gibi ve bundan sonra enstantane konusunda da konuşacağımız gibi görüntüyü saniyede 25 kere yakalamak yerine 100 kere yakalayacaksınız. Bu da görüntüdeki bütün karelerin olması gerekenden daha net olmasına neden olacak. Bu da çektiğiniz videoda normal gözün gördüğü gibi hareket bulanıklılığı olmayacak anlamına geliyor. Yüksek FPS gerekmedikçe çekmeyin. Bir de konuyla hiç alakası olmayanlar var. 25 kare üzerinden yayın yapacakken hızlandırılmış çekimi 120 kare yapanlar var. Olay yüksek kare çekerken bile 120 kare çekmemek 120 kare 25 karenin katı değil. Çok basit bir mantık 25 karenin katıyla çekmeniz lazım. yani 120 yerine 100 kare çekmeniz lazım.

Video Çekim ve Yayın Bitrate’i

Burası biraz karışık biraz da matematiksel işlem istiyor. Aslında öğrenince o kadar büyük olayı olmadığını göreceksiniz. Bitrate aslında videonun boyutunu belirleyen şey. Videonun boyutu ne kadar artarsa kalitesi de o kadar artar. Özellikle yeni çıkan giriş seviye kameralarda da seçme şansı var. Profesyonel kameralarda da seçme şansı var. 4k yapılan bir çekim ortalama 100 megabit den başlar. 200mpbs, 400mpbs gibi değerler alarak gider. En son çıkan kameralarda da 720mpbs’yi gördük. Bunlar videonun kalitesini belirlediği gibi aynı zamanda da boyutunu da yükseltir. Yayın Bitrate’i her yerde düşük olmasından dolayı siz istediğiniz kadar yüksek bitrate yükleyin Televizyon'da da Youtube’da da zaten sıkıştırılacak ve videonun boyutu bayağı bir düşecek. Sizin videoya ne kadar işlem yapacağınızı ölçüp tartmanız ve ona göre optimum ayarlarda çekmeniz gerekiyor. Çok renk yapmayacaksanız sizin 200mpbs veya 400mpbs gibi yükek değerlere ihtiyacınız yok. Çekimi yaptınız, montajı da bitirdiniz. Render alırken kullanılan artık standartlaşmış bazı bitrate seçenekleri var. Bu konu da Youtube’un tavsiyelerine bakarsanız, videonuz istediğiniz kadar kaliteli yayınlanmayacaktır. Youtube bazı çözünürlükler için yüksek bazıları için düşük bitrate istiyor. Youtube'un önerdiği Bitrate seçenekleri bunlar.

4k bir videonun standardı 24 megabit. Videonuz ne çok yüksek boyutlu olur, ne de kalitesiz. Bitrate Standartları şu şekilde:

Bitrate Hesaplama

Bitrate mevzusu aslında önemli olduğu kadar sizin ne yapacağınıza da alakalı. Görüntüye fazla bir renk yapmıyorsanız ya da görüntüyü olduğu gibi kullanıyorsanız o zaman bitrate’in sizin için hiçbir önemi yok. Yani en düşük ayarda da çekseniz, en yüksek ayarda da çekseniz yine çıktı alırken siz onu düşüneceksiniz. Sonra YouTube'a yükleyeceksiniz biraz da Youtube sıkıştıracak. Ortaya her zamanki izlediğiniz Youtube videosu çıkacak. Hiçbir farkı olmayacak.

Video Çıktı (Render) Oranları

Az önce video en-boy oranlarından bahsettim. Onu nasıl çıktı alacaksınız? Mesela televizyon için siz 16x9 görüntü çektiniz. Sonra dediniz ki Youtube’a atarken “Lan ben buna biraz perde atayım." HATA! Perde atmamanız gerekiyor anlatacağım. Ne kadar oranla oynadıysanız mesela atıyorum 2:1 oranına getirdiniz. Yani 16x9 olan videonun üstünden ve altından kırptınız. Oranı artık 18x9 oldu.

Kırptığınız yerlerin bu şekilde görünmemesi lazım. Yani oraları siyah olarak değilde telefondan izleyenler tam ekran izlemeli. Bunun için yapmanız gereken şey çıktı çözünürlüğünü videonun son haline göre değiştirmek. Mesela 2:1 oranına getirdiniz. 1080p video için render ayarlarınızı 1920x960 yapmanız lazım. 4k bir video içinde 3840x1920. Bu sayede alttaki üstteki perdeler izlerken görünmüyor, 16x9 oranında olmayan ekranlarda tam ekran görünüyor. Netflix izlediyseniz ya da Youtube'dan sinemaskop formatta video izlediyseniz fark etmişsinizdir. Yapılan en büyük hatalardan biri mesela 16x9 çekilmiş bir videoyu (16x9 kameraların standardı istesenizde istemesenizde öyle çeker) montaj ekranında üstüne siyah şerit ekleyerek sinemaskop gibi oranına getirmemelisiniz.

Bunun yerine video crop ayarlarına gidip orada eğer videonun çözünürlüğü üzerinden oynama yapabiliyorsanız 1920x1080 ise o değer 1080 değerini 803’e indiriyorsunuz. Sonra da render ayarlarını aynı değere aldığınız zaman o video tam anlamıyla sinemaskop oluyor.

Bu çıktı oranını düzgün ayarlamak çok önemli. Bazıları kameralarda da bulunan DCI modunda yani 17x9 çekim yapıyor. O şekilde montajlıyor ve çıktı alırken 16x9 alıyor. Böyle bir hata yapmak amatörce :) Niye o zaman 17x9 çektin? Çıktı oranlarına giren bir başka mevzuda FPS. Mesela atıyorum. 

Böyle bir video çektiniz ve bunu 50 FPS çektiniz. Bunu 50 FPS olarak çıktı alırsanız. Youtube’da bu videoyu izlerken yüksek yükleme hızı kullanmayı gerektirir. Bu da çoğu kişinin izlerken sıkıntı yaşayacağı anlamına geliyor. 1080p’de 25 FPS (yani yayın standartlarında) yayınlanmış bir videoyu normalde izleyebilen biri, siz 50 FPS yayınladığınız için artık daha düşük çözünürlükte izlemesi gerekecek. Çünkü normalde ihtiyacı olan internetin 2 katında hıza ihtiyacı olacak. Youtube 25 kareyi sıkıştırdığı gibi 50 karelik videoyu sıkıştırmaz. Bu daha kaliteli olduğu anlamına gelmez. Kare bazında hala aynı kalitededir. Saniye başına düşen kare sayısı arttığı için boyutu da yüksek olur. ‘50 FPS yükleyeyim de kalitesi daha iyi olsun’ demeyin. Özellikle böyle konuşma videolarında falan yüksek FPS yayınlamaya hiç gerek yok. Dizi falan çekiyorsanız ve gaflette bulunup 50 kare çektiyseniz bile 25 kare olarak çıktı alıp yükleyin. Çünkü insanlar izlerken yorulur, izlemezler. Neyden dolayı yorulduğunu da bilmezler hatta yorulduklarını da bilmezler. İzledikleri şey itici gelir ve izlemezler. Özellikle dizi çekerken falan 25 çekin, yavaşlatacak olduğunuz kısımları 50 ya da 100 kare çekersiniz. Onunda çıktısını her zaman 25 kare alın.

Stok Videolarda FPS.

Stok bir video çektiyseniz mesela 4k 100 FPS. Onu alan insanlar ağır çekim yapabilsin diye öyle teslim edersiniz ya da siz 4 kat yavaşlatır 25 kare olarak yüklersiniz. Stok videolarda genelde işlemden geçirmeden yüklemeniz beklenir. İşlemden geçirdiyseniz bile mesela videonun başını sonunu kırptınız, o zamanda olabildiğince yüksek ayarlarda render alıp yüklemelisiniz. İnsanlar o görüntüye para veriyorsa onun üzerinde işlem yapabileceğini düşündüğü için veriyor. Aynı şekilde mesela özellikle hareketli müzik klipleri 50 kare ya da 100 kare dolaylarında çekiliyor. Niye? Çünkü klibin neresini ağır çekim yapacağınızı, neresini ağır çekim yapmayacağınızı bilemezsiniz. O yüzden tamamını genelde yüksek FPS çekerler. Atıyorum 50 FPS çektiğiniz bir müzik videosunu hiç ağır çekim yapmadan bitirdiniz. '50 FPS olarak çıktı alayım' demeyin. Yine 25 kare çıktı alın. 25 iyidir, 25 candır. 

Sinemaskop Çekim Tüyosu

Genel olarak kameralar 16x9 yani 4k için 3840x2160, 2k için 1920x1080 çekecek şekilde ayarlı olarak geliyor. Yani çoğu kamera başka en-boy oranında çekmiyor. Telefonlar da buna dahil. Bazı kameralarda DCI modu var. DCI 4k için 4096x2160 ve 2k için 2048x2160 çözünürlük demek. Bazı telefonlarda da tam ekran çekim yapma şansı var. Bu da ekranın oranına göre değişiyor. Ekranın oranı ne olursa olsun Sinemaskop değil. Sinemaskop olarak bir videoyu yayınlayacaksanız, çekim yaparken alttaki ve üstteki gidecek yerleri hesaplamanız gerekiyor.

Yine bazı kameralar için Sinemaskop için kılavuz çizgileri var. Olmayanlar için gidecek yerleri az çok bilirseniz kompozisyonu daha düzgün ayarlayabilirsiniz. Ben bu görüntüyü 16x9 çekiyorum.

Eğer Sinemaskop yapacak olsaydım. Alttan ve üstten görüntü kaybedecektim.

Sinemaskop yapacağınızı bildiğiniz çekimlerde normalde çekeceğinizden biraz uzak çekmeniz gerekiyor. Montajda da görüntüyü bir şekilde uydurabilirsiniz, bu da bir seçenek. Ama 16x9’muş gibi çekim yaparsanız, sonra sinemaskop görüntüye geçerken çok fazla şeyden feragat etmeniz gerekebilir. Mesela masadaki eşyalar ekranın dışında kalabilir. 

Umarım bu yazı veya metnin Youtube’daki videosu işinize yaramıştık. Bahsetmediğim ya da yüzeysel bahsettiğim konuların daha detaylı videosu Youtube Kanalımızda, o videonunda burada yazısı gelecek. Başka bir konuda görüşmek üzere.